Trong thời đại kết nối mọi lúc mọi nơi, một chiếc USB nhỏ gọn vẫn là giải pháp lưu trữ offline hữu ích. Từ nhu cầu giải trí hoài niệm tới dự phòng khi mạng mất kết nối, tôi giữ nguyên tắc: mang theo một ổ USB đã được tổ chức, mã hóa và kiểm soát. Bài viết này phân tích năm nhóm nội dung thiết yếu tôi luôn để trên USB, kèm lý do, lưu ý pháp lý và mẹo bảo mật thực tiễn.
1. ROM game cổ điển (Retro ROM files)
Giải trí hoài niệm, tốn rất ít dung lượng
Trò chơi đời đầu tiêu tốn dung lượng rất nhỏ: ví dụ ROM Atari 2600 thường 4KB–64KB, tức hàng nghìn game có thể chứa trong vài trăm MB. Vì vậy tôi lưu một thư viện ROM arcade và console thế hệ cũ cùng vài bộ cài emulator cho PC/Android để chơi offline, tránh quảng cáo và giao dịch trong game hiện đại.
Lưu ý pháp lý: phần mềm giả lập thường hợp pháp; quyền sở hữu ROM phụ thuộc vào bản quyền nội dung. Ở một số khu vực (ví dụ Hoa Kỳ), việc sở hữu trình giả lập hợp pháp nhưng tải ROM từ nguồn phân phối trái phép vẫn có thể vi phạm bản quyền. Nguyên tắc an toàn là “dump” ROM từ bản sao vật lý mà bạn sở hữu. Tham khảo các khuyến nghị pháp lý từ tổ chức quyền kỹ thuật số như Electronic Frontier Foundation (EFF) để hiểu rõ luật tại nơi bạn sống.
Thư viện ROM cổ điển trên USB, chứa game retro và emulator
Mẹo: tổ chức thư mục theo hệ máy (Atari, NES, SNES, CPS) và kèm file README nêu nguồn gốc bản ROM để dễ kiểm tra tính hợp lệ về sau.
2. Bộ hướng dẫn sinh tồn (Survival guide)
Chuẩn bị cho kịch bản mất kết nối quy mô lớn
Một bộ tài liệu sinh tồn dạng PDF (kỹ năng sơ cứu cơ bản, lọc nước, chuẩn bị lương thực, sơ đồ thoát hiểm) rất hữu ích khi không có internet do thiên tai hoặc sự cố an ninh mạng. Tôi lưu các tệp này dưới dạng PDF để tương thích đa nền tảng và kèm theo danh mục nhanh (index) để tra cứu offline.
Tập tin hướng dẫn sinh tồn lưu trữ trên USB, sẵn sàng tra cứu khi mất mạng
Mẹo: dùng định dạng PDF/A cho tài liệu lưu trữ dài hạn và tạo phiên bản văn bản thu gọn (.txt) chứa checklist khẩn cấp để mở nhanh trên mọi thiết bị.
3. Hướng dẫn sơ cứu (First Aid guide)
Thông tin y tế có thể cứu sống trong phút chốc
Tôi giữ các hướng dẫn sơ cứu tiêu chuẩn (cầm máu, hồi sức tim phổi cơ bản, xử lý bỏng) cùng file mô tả tương tác thuốc và tiền sử bệnh cá nhân dưới dạng văn bản mã hóa. Dù các hệ điều hành di động có tính năng Medical ID, bản sao offline trên USB là lớp dự phòng hữu ích khi điện thoại bị vô hiệu hóa hoặc hết pin.
Tài liệu sơ cứu và thông tin y tế cá nhân lưu sẵn trên USB để dùng khi cần
Mẹo bảo mật: mã hóa file y tế (VeraCrypt, BitLocker To Go) và giữ bản in giấy ở nơi an toàn để trường hợp không thể truy cập dữ liệu số.
4. Bộ cài hệ điều hành khởi động (Bootable OS installer)
Môi trường cô lập để sửa máy và cài đặt hệ điều hành
Một USB bootable chứa installer Windows hoặc bản phân phối Linux cho phép khởi động, cứu dữ liệu, hoặc cài lại hệ thống mà không tác động OS gốc. Microsoft cung cấp Media Creation Tool cho Windows; các distro phổ biến như Ubuntu, Linux Mint, Debian đều có ảnh ISO chính thức để tạo USB bootable.
Ổ USB tạo được USB bootable cài đặt hệ điều hành, dùng để cứu hộ hệ thống hoặc thử Linux
Mẹo: dùng Rufus hoặc balenaEtcher để tạo USB bootable, ghi checksum SHA256 để đảm bảo file ISO không bị thay đổi. Giữ cả phiên bản “live” (chạy trực tiếp từ USB) và installer để linh hoạt.
5. Danh bạ khẩn cấp (Emergency contacts)
Đừng phụ thuộc hoàn toàn vào dịch vụ đám mây
File danh bạ định dạng .txt hoặc CSV chứa số điện thoại khẩn cấp, họ hàng, dịch vụ sửa chữa, taxi địa phương sẽ hữu ích khi không thể truy cập cloud hoặc bị khóa tài khoản. Lưu kèm bản sao giấy ở ví và một bản mã hóa trên USB để bảo mật.
File danh bạ khẩn cấp dạng .txt trên USB, dùng khi mất quyền truy cập vào điện thoại hoặc cloud
Mẹo: cập nhật file danh bạ định kỳ, lưu phiên bản với ngày tháng, và giữ bản sao lưu trên dịch vụ đám mây đáng tin cậy (mã hóa trước khi upload nếu cần).
Kỹ thuật bảo mật và quản trị USB
- Mã hóa toàn bộ USB: BitLocker To Go trên Windows, VeraCrypt cho đa nền tảng.
- Chia ngăn dữ liệu: phân vùng cho mục đích khác nhau (game, y tế, khởi động).
- Sao lưu dự phòng: giữ một bản sao mã hóa ở vị trí khác.
- Kiểm soát ghi: nếu có, sử dụng USB có switch read-only để ngăn mã độc.
- Kiểm tra integrity: dùng checksum cho file quan trọng, tránh file thực thi không rõ nguồn.
Kết luận
Một chiếc USB được tổ chức tốt là công cụ linh hoạt: giải trí, tự cứu, cứu máy và lưu thông tin quan trọng. Nguyên tắc của tôi là: giữ dữ liệu hợp pháp, mã hóa thông tin nhạy cảm, sao lưu đều đặn và cập nhật tài liệu khi cần. Bạn đã có danh sách nội dung nào trên USB của mình chưa? Hãy kiểm tra, mã hóa và chia sẻ những file hữu ích nhất với cộng đồng—và nếu muốn, bắt đầu ghép một USB dự phòng ngay hôm nay.
